Rires 

La chaleur était oppressante; le ciel ressemblait à une fenêtre embuée, et les arbres se dressaient comme de grandes autruches noires des deux côtés du fleuve; ils ne projetaient pas d’ombres. Sylvia, qui se cisaillait les cheveux tous les deux jours, était en congé. Elle travaillait neuf heures par jour, cinq jours par semaine dans une usine où elle posait des yeux de verre à des animaux en peluche. Il y avait deux choses importantes qu’elle n’avait jamais apprises, à savoir gonfler un ballon et siffler. Un petit homme court sur jambes, qui était allongé à moitié nu sur une marche d’escalier au bord de l’eau, leva à travers ses lunettes de soleil un regard interrogateur vers Sylvia; elle ne le connaissait pas et s’effraya de sa bouche lippue. Il lui raconta une histoire; elle ne comprit rien. Elle avait bu une bière dans un restaurant, mais ne s’était pas assise dans le jardin: elle avait patienté seule à une table dans la pièce sombre; la sueur avait ruisselé sur son visage et dégouliné sur sa robe. La serveuse avait dit à la femme qui était derrière le comptoir: «Il y a quelque chose qui cloche», ce que Sylvia avait pris pour elle.
Sur les marches d’escalier, assis ou couchés, il y avait surtout des drogués; leurs chiens donnaient l’impression d’être particulièrement fidèles. Sylvia prit le bac pour traverser le fleuve vert. Lorsqu’elle descendit, l’homme court sur jambes se tenait devant elle. Elle n’avait jamais laissé un homme s’approcher d’elle; elle dit d’une voix haute et tremblante: «Je dors seule dans mon lit de Blanche-Neige.» À l’usine, on riait d’elle. L’homme à demi nu rit lui aussi.

***

Stefanie 

C’était comme si la ville était remplie de cendres, mais on voyait partout rougeoyer des lumières: des mots qui faisaient de la publicité pour des restaurants, des cinémas, des bars, des discothèques, des marques de cigarettes et bien d’autres choses. Et sous la lune blanche et ronde, on voyait voler deux mouettes. Une demoiselle qui n’avait pas assez grandi et portait toujours un mouchoir dans la manche gauche de son chemisier ou de son pullover, marchait d’un bon pas sur le trottoir. Elle avait un visage de lièvre et des jambes enflées. Elle s’appelait Stefanie et écrivait un livre. Le fait que plus tard, le livre serait peut-être en vente dans de nombreux magasins et qu’il aurait une reliure de toile, une jaquette, un texte de quatrième de couverture et des pages numérotées, plongeait Stefanie dans un état continu d’excitation, et aussi de bien-être. Stefanie avait été éduquée dans une école conventuelle et pendant les très brefs moments de loisir dont elle disposait, elle faisait toujours du crochet. Elle ne savait pas mentir, mais ne savait pas avec certitude ce qu’est la vérité. Elle supposait que la vérité était rouge ou bleue ou verte, anguleuse ou ovale, plate ou pointue. Mais que pouvait bien écrire Mademoiselle Stefanie; Stefanie ne savait rien de l’amour passion, de la colère, de la panique, du chantage, de la vengeance, de la terreur. Elle était assise la semaine dans un bureau face à un ordinateur et le dimanche, à l’église. Mais il faut dire à présent quelque chose qui fera apparaître Mademoiselle Stefanie sous un tout autre jour: Stefanie avait de l’imagination! L’imagination est la sœur ailée de la vérité aux jambes raides, celle qui voltige et fait des pirouettes. Et Stefanie connaissait la tendresse et la déconvenue; voilà pourquoi elle pouvait crocheter son livre. Bref, alors qu’elle marchait d’un si bon pas sur le trottoir, elle vit un jeune homme au jean déchiré assis par terre sous un réverbère en train de lire un livre. Son cœur vola vers lui, ce dont le jeune homme ne s’aperçut pas. Elle se dit: «Je ne suis pas un écrivain, mais j’écris un livre qu’il lira peut-être plus tard avec la même concentration.»
Le ciel s’obscurcit, et les deux mouettes s’enfuirent au moment où Stefanie tournait dans une rue latérale. Elle sonna à la porte d’une étroite maison noire. La porte était fermée trois fois de l’intérieur: par une chaîne de sécurité, par un gros verrou massif et par une serrure de sûreté. Une voix chuchota par le trou de la serrure: «Mot de passe?» «Table des habitués», murmura Stefanie, ce sur quoi la porte s’ouvrit cérémonieusement. Stefanie entra et prit place à une table pour boire du thé avec son amie, laquelle louchait un peu et marchait toujours pieds nus dans la maison pour que personne ne l’entende.

***

Du droit d’être inapte à la vie 

Benjamin était un homme nerveux et maigre, et qui n’avait qu’un seul œil, un œil brillant. Il aimait Julie. Benjamin savait écrire en miroir, ce qui pour son travail d’employé d’une entreprise de nettoyage n’était guère important. Il habitait au noir chez ses parents dans une résidence pour personnes âgées. Personne parmi elles ne savait qu’il vivait chez papa et maman; on pensait qu’il venait les voir souvent. Il était comme un danseur de ballet qui voudrait bien voler, mais ne peut l’exprimer que par un travail assidu de son jeu de jambes. Enfant, il avait payé Julie, sa petite compagne de jeu, pour qu’elle lui chatouille les pieds. Il collectionnait les cartes postales d’art avec la passion de gens fortunés qui collectionnent des tableaux. Il se souvenait tous les jours d’un film qui se composait essentiellement de pas: des gens en noir traversaient des pièces blanches, marchaient sous la pluie, dans la neige, et montaient des escaliers. «Maigret» était la lecture quotidienne de Benjamin. Il connaissait tous les personnages: les vaillants policiers, les médecins suspects, les braves concierges et les gens qui pour diverses raisons étaient devenus des criminels. Chaque fois qu’il volait un livre, il se réjouissait de bientôt faire la connaissance de nouveaux personnages, plus réels pour lui que les gens dans la rue qu’il connaissait de vue. Il n’avait pas d’amis: Maigret, le commissaire qui tenait bien l’alcool, était son ami. Benjamin tenait un journal: les moments y étaient consignés pour que le temps et lui-même ne s’estompent et ne se dissolvent pas; il avait peur de ne rien pouvoir saisir.
Le soleil était bas; il brûlait au-dessus de la balustrade du balcon, entre le pignon d’une maison et un bouleau, et pénétrait dans la chambre jusque dans l’unique œil de Benjamin. On était début septembre, il était sept heures du soir; après que le soleil eut disparu au-dessous de l’horizon, il en coula de l’or à profusion qui se dispersa sur le ciel. Une fois l’or éteint, Benjamin, assis sur une chaise, continua de regarder, fasciné, par la porte vitrée qui était entrouverte. Il ne voyait pas la rue, seulement des toits et le ciel, et il écoutait attentivement les pas des gens. Il attendait des pas qui lui feraient l’effet d’une mélodie claire, joyeuse, sautillante. Il les entendit enfin; il s’imagina Julie dans sa robe rouge, avec ses grosses boucles d’oreilles, qui allait bientôt apparaître près de lui. Écolière, elle avait écrit une rédaction qui s’intitulait: «Du droit d’être inapte à la vie.»

Śmiech

Panował nieznośny upał; niebo przypominało spotniałą szybę, a drzewa stały po obu brzegach rzeki niby wielkie, czarne strusie – nie rzucały cienia. Sylwia, co dzień przycinająca sobie nierówno włosy, miała właśnie wolne. Pracowała w fabryce pięć dni w tygodniu po dziewięć godzin, przyszywając pluszakom szklane oczka. Dwóch ważnych rzeczy nie nauczyła się nigdy: grać na fujarce i lizać lodów. Krótkonogi, półnagi mężczyzna, który leżał na stopniu blisko wody, przyglądał się Sylwii przez okulary przeciwsłoneczne; dziewczyna nie znała go i zlękła się na widok jego mięsistych warg. Nieznajomy opowiedział jej pewną historię; nic nie zrozumiała. Wcześniej wypiła w restauracji piwo, ale nie usiadła w ogródku, tylko wytrwała sama przy stoliku w ciemnym pomieszczeniu; pot ściekał jej strużkami po twarzy i kapał na sukienkę.
— Coś tu się nie zgadza — zwróciła się kelnerka do kobiety stojącej za kontuarem.
Sylwia wzięła te słowa do siebie.
Na stopniach siedzieli i leżeli w większości narkomani; ich psy sprawiały wrażenie nadzwyczaj wiernych. Sylwia przeprawiła się promem przez zieloną rzekę. Gdy zeszła na ląd, wyrósł przed nią ten krótkonogi o mięsistych wargach. Nigdy nie pozwoliła żadnemu mężczyźnie zbliżyć się do siebie; również teraz oświadczyła piskliwym, drżącym głosem:
— Sypiam sama w moim łóżeczku Królewny Śnieżki.
W fabryce śmiano się z niej. Ten półnagi mężczyzna również się roześmiał.

***

Stefania

Miasto wydawało się zasypane popiołem, ale wszędzie jeszcze tliły się światła: słowa reklamujące restauracje, kina, bary, dyskoteki, marki papierosów i wiele innych rzeczy. A pod okrągłym białym księżycem latały dwie mewy. Panna zbyt małego wzrostu, z chusteczką zawsze wetkniętą w lewy rękaw bluzki lub swetra, szła ochoczo trotuarem. Miała twarz zająca i spuchnięte nogi. Nosiła imię Stefania. Pisała książkę. Na myśl, że może kiedyś jej dzieło będzie do kupienia w wielu sklepach, że znajdzie się w płóciennej oprawie, opatrzone obwolutą, informacją na skrzydełku i numeracją stron, ogarniało ją nieustanne podniecenie, a także uczucie błogości. Stefania pobierała nauki w szkole klasztornej, a w wyliczonym, krótkim czasie wolnym zawsze szydełkowała. Nie umiała kłamać, nie wiedziała jednak z całą pewnością, czym jest prawda. Przypuszczała, że prawda jest czerwona lub niebieska albo zielona, kanciasta lub owalna, gładka lub szorstka. Ale o czym też mogła pisać panna Stefania; nie miała przecież pojęcia o płomiennej miłości ani o gniewie, panice, nienawiści, szantażu, zemście, ani o przemocy. Dni robocze spędzała przy komputerze w biurze, a niedziele – w kościelnej ławce. Pora jednak opowiedzieć o czymś, co pannę Stefanię ukaże w zupełnie innym świetle – dziewczyna miała fantazję! A fantazja to wzlatująca wysoko, trzepocząca skrzydłami, fikająca koziołki siostra twardonogiej prawdy. Stefania poznała, czym są czułość i rozczarowanie; dlatego potrafiła tworzyć szydełkiem swoją książkę. Teraz, gdy tak ochoczo szła trotuarem, zobaczyła nagle młodego mężczyznę w podartych dżinsach, który siedział na ziemi i w świetle latarni czytał książkę. Serce panny jak uskrzydlone pofrunęło ku młodzieńcowi, czego on nie zauważył. Nie jestem pisarką – pomyślała – ale piszę książkę, którą on może kiedyś będzie czytał z takim samym skupieniem.
Niebo już mroczniało i obie mewy dały drapaka, gdy Stefania skręciła w przecznicę. Stanęła przed wąskim, czarnym domem i zadzwoniła do drzwi, zaryglowanych od wewnątrz na trzy zamknięcia: na łańcuch i szeroką, masywną zasuwę oraz na zamek bezpieczeństwa. Przez dziurkę od klucza dobiegł ściszony głos:
— Hasło?
— Stały gość — wymamrotała Stefania, na co szczęknęła zasuwa i po kolei zaczęły się otwierać wszystkie zamknięcia w drzwiach.
Stefania weszła do środka i zajęła miejsce przy stole, aby wypić herbatę z przyjaciółką, która miała lekkiego zeza i po domu zawsze chodziła boso, żeby nikt jej usłyszał.

***

O prawie do bycia niezaradnym

Beniamin był nerwowym, chudym mężczyzną z jednym, błyszczącym okiem. Kochał Julię. Umiał posługiwać się pismem lustrzanym, co nie miało znaczenia dla jego pracy na etacie w zakładzie usług pralniczych. Mieszkał na waleta u swoich rodziców na osiedlu dla seniorów. Nikt ze starszych mieszkańców nie wiedział, że był na wikcie ojca i matki; wszyscy myśleli, że często ich odwiedza. Żył jak baletnik, który chciałby latać, ale potrafi to wyrazić jedynie wytężoną pracą nóg. Gdy był małym  dzieckiem, płacił Julii, swojej towarzyszce zabaw, żeby go łaskotała go w pięty. Pocztówki artystyczne zbierał z pasją godną zamożnych ludzi, kolekcjonerów obrazów. Co dzień przypominał sobie film składający się głównie z sekwencji kroków: ludzie w czerni kroczą przez białe pomieszczenia, w deszczu, po śniegu i po schodach. Każdego dnia Beniamin czytał Maigreta. Znał wszystkich bohaterów: zacnych inspektorów, podejrzanych lekarzy, dzielne konsjerżki i ludzi, którzy z różnych powodów weszli na drogę przestępstwa. Z każdą ukradzioną książką cieszył się na nowe znajomości; te postaci były dla niego bardziej rzeczywiste niż osoby na ulicy, które znał z widzenia. Nie przyjaźnił się z nikim; jego przyjacielem był komisarz Maigret, amator mocnych trunków. Beniamin prowadził dziennik: utrwalał chwile, aby czas i on sam się nie rozpłynęli i nie wsiąkli bez śladu; bał się, że nie będzie miał niczego, czego mógłby się uchwycić.
Słońce stało nisko; płonęło nad balustradą balkonu, między brzozą a szczytem domu, świeciło do wnętrza pokoju i wpadało w jedyne oko Beniamina. Był początek września, siódma wieczorem; już po zachodzie z kuli słonecznej wypłynęły potoki złota i rozlały się po całym niebie. Gdy złoto zgasło, Beniamin nadal siedział na krześle i patrzył jak urzeczony przez oszklone, niedomknięte drzwi. Ulicy nie widział, dostrzegał tylko dachy i niebo, nasłuchiwał odgłosów ludzkich kroków, czekał, aż zabrzmią one w jego uszach jak jasna, radosna, skoczna melodia. Wreszcie je usłyszał; wyobraził sobie, że Julia, w czerwonej sukience i z dużymi kolczykami, pojawi się u niego lada chwila. Kiedy jeszcze chodziła do szkoły, napisała wypracowanie pod tytułem: O prawie do bycia niezaradnym.