From Kraft

Written in German by Jonas Lüscher

Add

Wir haben alle schon mit Liebe zu tun gehabt, von der wir dann einsehen mussten, dass wir sie uns nicht leisten können.
–Paul Ford

Das Rumsfeldporträt hängt direkt in Krafts Blickachse. Wenn er wieder nicht weiterweiß und sein Blick über den Rand seines Notebooks hinweg in der Leere schwimmt, erscheint es als verwaschener Fleck in Rot, Blau und Grau vor der eichengetäfelten Wand. Es dauert immer nur wenige Atemzüge, bis sich die kalten Augen des Verteidigungsministers hinter der randlosen Brille ihr Recht verschaffen und eine Art Leitstrahl aussendend, sich Krafts Bewusstsein bemächtigen, ihn unwillkürlich zum Fokussieren zwingen, sodass sich die Farbflecken in einer einzigen schnellen, fließenden Bewegung zu einem konkreten Bild verdichten, die tiefen Nasolabialfalten hervortreten, der lippenlose Mundstrich, die etwas kurz geratene Nase – die so gar nicht zu der scharfen Ausdrucksweise, für die der alt- und ausgediente Falke berüchtigt war, zu passen scheint –, das akkurat gekämmte silberne Haar, der straffe Krawattenknoten, der den Hühnerhals fest umklammert hält und unter Zuhilfenahme des gestärkten Hemdkragens die selbstsichere, spöttische Visage daran hindert, dem nadelgestreiften Tuch zu entkommen, um auf den Adlerschwingen, die sich aus den Falten einer himmelblauen Fahne hinter dem rechten Ohr des berüchtigten Aphoristikers ausbreiten, in höhere Gefilde zu entschwinden.

Warte nur, denkt sich Kraft am siebten Tag, an dem er, tatenlos unter solcher Beobachtung stehend, sich wieder einmal durch diese Aufmerksamkeit verlangenden Augen aus seinen leeren Gedanken gerissen sieht, dir zum Trotz werde ich nach einem europäischen Ton suchen. Dies ist es, was ich zu tun gedenke. Einen europäischen Ton, in dem sich Leibniz’ Optimismus und Kants Strenge mit Voltaires verächtlichem Schnauben und Rabelais’ unbändigem Lachen verbinden und sich in Hölderlin’schen Höhen mit Zolas Gespür für das menschliche Leiden vereinigen wird und Manns Ironie … nein, Mann würde er außen vor lassen, diesen halben Kalifornier.

Erst hatte er an einen Scherz geglaubt, als er vor sechs Monaten Ivans Mail aus Stanford mit dem Betreff Theodizee geöffnet hatte, aber Ivan beliebte nicht zu scherzen, noch nie, auch damals schon nicht, als sie sich einundachtzig in Berlin kennengelernt hatten, und die regelmäßige Korrespondenz, die sie in den letzten Jahrzehnten ausgetauscht hatten, zeigte in ihrer schnörkellosen Sachlichkeit, dass weder die verstrichene Zeit noch die kalifornische Sonne daran etwas zu ändern vermocht hatten. Dear Dick, lautete die englische Anrede, an die sich Richard Kraft längst gewöhnt hatte, so, wie er sich an das Ivan gewöhnt hatte, mit dem István Pánczél irgendwann – etwa zur gleichen Zeit, als kurze E-Mails die mit der Maschine getippten Briefe auf dünnem blauen Luftpostpapier abgelöst hatten – seine Nachrichten zu unterzeichnen begann. Und dann fuhr er fort, deine Teilnahme ist sehr erwünscht. Sämtliche Kosten übernehmen wir. Give my regards to Heike and the twins. Best, Ivan.

Im Anhang fand Kraft die aufwendig gestaltete Ausschreibung einer Preisfrage, die man zum Anlass des dreihundertsiebten Jahrestages des Leibniz’schen Essays zur Theodizee über die Güte Gottes, die Freiheit der Menschen und den Ursprung des Übels zu stellen gedachte und in Anlehnung an die Preisfrage der Berliner Akademie von 1853 Gefordert wird die Untersuchung des Pope’schen Systems, wie es in dem Lehrsatz «Alles ist gut» enthalten ist, allerdings um einiges schlanker, aber auch optimistischer, folgendermaßen formuliert hatte:

Theodicy and Technodicy: Optimism for a Young Millenium Why whatever is, is right and why we still can improve it?

Der Modus Operandi war klar geregelt. Die Beiträge sollten an einem einzigen Nachmittag im Cemex Auditorium der Stanford University präsentiert werden. Eine schnelle Abfolge von Vorträgen, das Zeitlimit von 18 Minuten durfte nicht überschritten werden, der Einsatz von Präsentationssoftware war ausdrücklich erwünscht, das Publikum ausgewählt und illuster, die Welt – die Organisatoren schienen sich sicher, dass die Welt interessiert sei – per Livestream zugeschaltet. Dem Verfasser der preiswürdigsten Antwort winkte eine Million Dollar.

Ja, dachte Kraft, damit durfte man sich natürlich der Aufmerksamkeit der Welt gewiss sein.

Er blieb für einen Moment, bevor er weiterlas, an einem verrutschten Bubengesicht im besten Mannesalter hängen. Tobias Erkner, Entrepreneur, Investor and Founder of The Amazing Future Fund, benannte die Bildlegende den Mann mit der platten Nase und der Reflexion einer ringförmigen Blitzlampe in der Iris, die ein jugendlich-enthusiastisches Funkeln in die eigentlich ausdruckslosen Augen zauberte. Kraft konnte sich nicht erinnern, jemals einen Text gelesen zu haben, der ihm in ähnlicher Weise seinen Verstand zu sprengen drohte, wie jener, in dem ebendieser Tobias Erkner unter seinem eigenen Porträt seine Vision darlegte und begründete, weshalb es so dringlich sei, dass sich die Besten und Klügsten, weltweit, mit dieser Frage befassten und er deswegen bereit sei, eine Million Dollar aus seinem Privatvermögen als Preisgeld auszuschreiben.

Nicht, dass Kraft keine Erfahrung mit Texten gehabt hätte, in denen die seltsamsten Ideen aus der Geistesgeschichte mit den krudesten weltanschaulichen Überzeugungen legitimiert wurden. Das kannte er von einer bestimmten Sorte intelligenter Erstsemester, die in zu jungen Jahren zu viel vom Falschen gelesen hatten, was im Zusammenspiel mit einer bestimmten hormonellen Disposition zu einer schwierigen Gemengelage führen konnte; so etwas bügelte er in der Regel in ein, zwei Semestern glatt.

Aber das hier war etwas anderes. Scheinbar mühelos und mit bestechender Selbstverständlichkeit gelang es dem Gründer des Amazing Future Fund augenscheinlich, Widersprüchliches, offensichtlich Falsches und klar erkennbar nicht Zusammengehörendes in einen gänzlich logisch wirkenden Zusammenhang zu bringen. Was Kraft am meisten verstörte, war das völlige Fehlen jeglicher emphatischer Rhetorik. Die Sprache war glasklar, schnörkellos, frei von allen Versuchen, den Leser in emotionale Geiselhaft zu nehmen. Es wäre mühelos möglich gewesen, den ganzen Text logisch zu formalisieren, in eine Kolonne von Prädikatoren und Junktoren zu verwandeln, an deren Ende mit zwingender Notwendigkeit Erkners Konklusion zu stehen hätte, auch wenn, das lag für Kraft auf der Hand, jede seiner Prämissen falsch war. Aber es war, als ob das den Verfasser nicht zu interessieren brauchte, nicht, solange den Gesetzen der formalen Sprache Genüge getan war. Kraft war erschüttert.

Leider war er nicht in der Lage gewesen, Erkners Stringenz zu reproduzieren, als er Heike zu erklären versuchte, weshalb er sie im September für vier Wochen mit den Zwillingen allein lassen müsse. Sie hatte gelacht, und beschämt hatte er auf ihre großen, nackten Füße mit den lackierten Nägeln geblickt.

Published October 15, 2019
Excerpted from Jonas Lüscher, Kraft, Verlag C. H. Beck, München 2017
© 2017 Verlag C. H. Beck

From Kracht

Written in German by Jonas Lüscher


Translated into Dutch by Gerrit Bussink

We hebben allemaal weleens te maken gehad met een liefde waarvan we later moesten beseffen dat we ons die niet konden veroorloven.
– Paul Ford

Het portret van Rumsfeld hangt precies in de zichtlijn van Kracht. Als hij niet weet hoe hij verder moet en zijn blik over de rand van zijn notebook door de leegte dwaalt, lijkt het een wazige vlek in rood, blauw en grijs op de eikenhouten lambrisering. Het duurt telkens maar een paar tellen voor de kille ogen van de minister van Defensie achter de randloze bril zich doen gelden door een soort voerstraal uit te zenden waarmee ze tot Krachts bewustzijn doordringen en hem onwillekeurig dwingen te focussen. De bonte vlekken worden dan in één snelle, vloeiende beweging gecomprimeerd tot een concreet beeld, waarin de diepe nasolabiale plooien zichtbaar worden, de liploze streep van de mond, de iets te kort uitgevallen neus die totaal niet lijkt te passen bij de beruchte uitspraken van de oud- en uitgediende havik, het accuraat gekamde zilveren haar, de strak geknoopte stropdas, die de kippennek stevig in zijn greep houdt en met behulp van de gesteven boord voorkomt dat de zelfverzekerde, spottende tronie aan de krijtstreepjes van het lakense pak kan ontsnappen; en op de adelaarsvleugels die zich vanuit de plooien van een hemelsblauwe vlag achter het rechteroor van de beruchte aforist uitspreiden, zweven Rumsfelds ogen naar hoger sferen.

Wacht maar, denkt Kracht op de zevende dag, waarop hij, zonder weerstand te bieden aan de observerende Rumsfeld, weer eens door de zuigende kracht van diens ogen uit zijn lege gedachtewereld gerukt wordt, jij weerhoudt me niet van mijn voornemen een Europese toon te vinden. Dat is mijn plan. Een Europese toon, waarin het optimisme van Leibniz en de strengheid van Kant zich verbinden met het minachtende gesnuif van Voltaire en de uitbundige lach van Rabelais, waarin de grote hoogten van Hölderlin één worden met Zola’s gevoel voor het menselijk leed, en de ironie van Mann… nee, Mann, die halve Californiër, zou hij erbuiten laten.

Even had hij aan een grap gedacht toen hij zes maanden geleden Ivans mail uit Stanford met het onderwerp Theodicee had geopend. Maar Ivan was er de man niet naar om grapjes te maken, dat had hij nog nooit gedaan, ook niet toen ze elkaar destijds, in 1981, in Berlijn hadden leren kennen, en hun regelmatige correspondentie van de afgelopen decennia demonstreerde in haar sobere zakelijkheid dat de verstreken tijd en de Californische zon daar geen verandering in had kunnen brengen. Dear Dick, luidde de Engelse aanhef, waaraan Richard Kracht allang gewend was, zoals hij ook gewend was geraakt aan het Ivan waarmee István Pánczél ooit – ongeveer in de tijd toen korte e-mails de op dun, blauw luchtpostpapier getypte brieven hadden afgelost – zijn berichten was gaan ondertekenen. En daarna vervolgde hij: Je deelname wordt zeer op prijs gesteld. Alle kosten zijn voor onze rekening. Give my regards to Heike and the twins. Best, Ivan.

Als bijlage had Ivan de luxe vormgegeven informatiebrochure meegestuurd voor een prijsvraag die men ter gelegenheid van de driehonderdste verjaardag van Leibniz’ Theodicische essays over de goedheid van God, de vrijheid van de mens en de oorsprong van het kwaad voornemens was uit te schrijven, en die, refererend aan de prijsvraag uit 1753 van de Berlijnse Academie: Beoogd wordt een onderzoek naar het systeem van Pope zoals vastgelegd in de leerstelling ‘alles is goed’, wel wat beperkter maar ook optimistischer als volgt was geformuleerd:

Theodicy and Technodicy: Optimism for a young millennium Why whatever is, is right and why we still can improve it?

De modus operandi was duidelijk. De bijdragen moesten binnen het tijdsbestek van één middag in het Cemex Auditorium van de Stanford University worden gepresenteerd. Een snelle reeks lezingen, de tijdslimiet van achttien minuten mocht niet worden overschreden, het gebruik van presentatiesoftware werd uitdrukkelijk toegejuicht, en dat alles in aanwezigheid van een select en illuster publiek, terwijl de wereld – de organisatoren leken er zeker van te zijn dat de wereld zich hiervoor interesseerde – het geheel per livestream kon volgen. Op de auteur van het meest bekronenswaardige antwoord lag één miljoen dollar te wachten.

Ja, dacht Kracht, in dat geval kon je er natuurlijk zeker van zijn dat de hele wereld meeluisterde.

Voordat hij doorlas bleef zijn oog hangen aan het uitgezakte jongensgezicht van een man in de kracht van zijn leven. Tobias Erkner, entrepreneur, investor and founder of The Amazing Future Fund, luidde het onderschrift bij de foto van de man met de platte neus en de weerkaatsing van een cirkelvormig flitslicht in zijn iris, wat een jeugdige, enthousiaste fonkeling in de op zich expressieloze ogen toverde. Kracht kon zich niet herinneren dat hij ooit een tekst had gelezen die hem zo boven de pet ging als die waarin deze Tobias Erkner onder zijn eigen portret zijn visie uiteenzette en motiveerde waarom het dringend geboden was dat de beste en verstandigste mensen ter wereld zich met die vraag bezighielden, reden waarom hij bereid was als prijs een miljoen dollar van zijn privévermogen beschikbaar te stellen.

Nu is het niet zo dat Kracht geen ervaring had met teksten waarin de vreemdste ideeën uit de geestesgeschiedenis werden gelegitimeerd met de meest ondoordachte wereldbeschouwelijke overtuigingen. Dat kende hij van een bepaald type intelligente eerstejaarsstudenten die in hun jonge jaren te veel verkeerde dingen hadden gelezen, wat in combinatie met een bepaalde hormonale dispositie tot een problematische mix kon leiden; zoiets wist hij meestal binnen een jaar glad te strijken.

Maar dit was iets anders. Schijnbaar moeiteloos en met een innemende vanzelfsprekendheid slaagde de oprichter van het Amazing Future Fund erin tegenstrijdigheden, evidente onjuistheden en dingen die absoluut niets met elkaar te maken hadden in een schijnbaar volstrekt logisch verband te plaatsen. Wat Kracht het meest verwarde, was het totale gebrek aan emfatische retoriek. De taal was glashelder, onopgesmukt, vrij van enige poging de lezer emotioneel te gijzelen. Het zou geen enkele moeite hebben gekost de hele tekst logisch te formaliseren en te veranderen in een reeks voorspellingen en combinaties aan het eind waarvan dan met dwingende noodzaak Erkners conclusie zou staan, zelfs – en dat lag in de ogen van Kracht voor de hand – al waren alle premissen incorrect. Maar het was alsof de auteur het niet nodig had zich daar iets van aan te trekken, althans niet zolang er was voldaan aan de wetten van de formele taal. Kracht was verbijsterd.

Helaas was hij niet in staat geweest Erkners argumentatie te reproduceren toen hij aan Heike probeerde uit te leggen waarom hij haar in september vier weken met de tweeling alleen moest laten. Ze was in de lach geschoten en hij had beschaamd naar haar grote, blote voeten met de gelakte nagels gekeken.

Published October 15, 2019
© Wereldbibliotheek 2018

From Крафт

Written in German by Jonas Lüscher


Translated into Russian by Swjatoslaw Gorodezkij

Нам всем доводилось испытывать любовь, которую, как приходилось признать, мы не могли себе позволить.
–Пол Форд

Портрет Рамсфельда висит прямо перед глазами Крафта. Когда он снова не находит продолжения и его взгляд плавает в пустоте за границами ноутбука, портрет представляется размытым красно-сине-серым пятном на обшитой дубом стене. Не проходит и нескольких мгновений, как ледяные глаза министра обороны заявляют свои права из-под безободковых очков и, выпуская нечто вроде посадочного луча, завладевают сознанием Крафта, невольно заставляют его сфокусироваться, так что цветовые пятна быстрым плавным движением стягиваются в конкретный снимок, проступают глубокие носогубные складки, сжатый тонкой полоской рот, нос-недоросток — совершенно не подходящий к резкой манере выражаться, которой славился старый ястреб, — аккуратно причесанные серебристые волосы, тугой узел галстука, плотно охвативший куриную шею, и при помощи накрахмаленного воротничка не дающий самоуверенной нахальной роже высвободиться из  полосатого костюма, чтобы взмыть в бескрайние дали на орлиных крыльях, распростертых поверх синего флага, виднеющегося за правым ухом пресловутого острослова.

Погоди-ка, думает Крафт на седьмой день, бездействуя под столь пристальным наблюдением и вновь отрываясь от своих пустых мыслей по воле требующих внимания глаз, тебе наперекор я подыщу европейскую интонацию. Именно так и сделаю. Европейскую интонацию, сочетающую оптимизм Лейбница и строгость Канта с презрительным фырканьем Вольтера и неудержимым хохотом Рабле, уносящую в гельдерлиновские выси с характерной для Золя чуткостью к человеческим страданиям и манновской иронией… нет, Манна он оставит в покое, этого полукалифорнийца.

Сначала он решил, что над ним пошутили, когда полгода назад открыл мейл от Айвена с заголовком «Теодицея», однако Айвен вовсе не был охотником до шуток, никогда — даже в восемьдесят первом, когда они познакомились в Берлине. И регулярная переписка на протяжении последних десятилетий своей безыскусной деловитостью доказывала, что ни минувшее время, ни калифорнийское солнце ничего в этом отношении не изменили. Dear Dick, таково было англоязычное обращение, к которому Крафт уже давно привык, как привык он и к Айвену, сменившему Иштвана Панцеля примерно в то же время, когда краткие мейлы сменили письма, набранные на печатной машинке поверх тонкой синей бумаги авиапочты. Айвен продолжал: твоего участия очень ждут. Все расходы мы берем на себя. Give my regards to Heike and the twins. Best, Ivan.Передавай привет Хайке и близнецам. С наилучшими пожеланиями, Айвен. (англ.)

В приложении Крафт обнаружил красочно оформленное объявление о конкурсе, приуроченном к трехсотлетию выхода в свет лейбницевских «Опытов теодицеи о благости Божией, свободе человека и начале зла» и организованном по образцу старинного конкурса, проведенного Берлинской академией в 1753 году — требуется произвести исследование системы Поупа, нашедшей отражение в тезисе «Все хорошо»Словами «Whatever is, is right» заканчивается первая эпистола в поуповском «Опыте о человеке»., — однако с более лаконичными и оптимистичными формулировками:

Theodicy and Technodicy: Optimism for a Young Millenium Why whatever is, is right and why we still can improve it?Теодицея и технодицея: оптимизм для нового тысячелетия. Почему все хорошо и почему все можно улучшить? (англ.)

Четко устанавливался modus operandiЗд.: порядок действий. (лат.). Все доклады заслушивались в один день в аудитории «Семекс» Стэнфордского университета. Один докладчик сменял другого, каждому отводилось не более 18 минут, использование компьютерных презентаций всячески приветствовалось, публика ожидалась избранная и почтенная, для остального мира — организаторы явно не сомневались, что остальному миру интересно — велась онлайн-трансляция. Автору наиболее содержательного доклада сулили миллион долларов.

Да, подумал Крафт, тогда внимание остального мира, конечно, обеспечено.

Прежде чем продолжить чтение Крафт ненадолго остановил свой взгляд на мальчишеской физиономии, прекрасно сохранившейся до весьма зрелых лет. Tobias Erkner, Entrepreneur, Investor and Founder of The Amazing Future FundТобиас Эркнер,  предприниматель, инвестор и основатель Фонда потрясающего будущего. (англ.)так, согласно подписи, звали мужчину с приплюснутым носом и отражением кольцевой вспышки на радужке, привносившим искорку юношеского энтузиазма в опустошенные глаза. Крафт не припоминал, чтобы ему хоть раз попадался настолько дезориентирующий текст, как тот,  где этот самый Тобиас Эркнер под собственным портретом излагал свое видение и обосновывал, почему лучшие умы планеты срочным образом должны озадачиться его конкурсом, а он готов заплатить им миллион долларов из своего кармана в качестве премии.

Конечно, Крафту встречались тексты, где причудливейшие идеи из истории человечества оправдывались наигрубейшими мировоззренческими убеждениями. Такое случалось с интеллигентными первокурсниками определенного сорта, которые в юные годы начитались не тех книжек и под воздействием определенных гормонов впадали в полный сумбур, — обычно их удавалось вразумить за один-два семестра.

Но здесь было нечто иное. Вроде бы без особого труда и с подкупающей безапелляционностью основателю Amazing Future Fund очевидно удавалось свести в одно псевдологическое целое противоречивые, ложные и явно бессвязные утверждения. Больше всего Крафта удивляло полное отсутствие пафосной риторики. Кристально чистый, строгий язык без каких-либо попыток сделать читателя эмоциональным заложником. Не составило бы труда структурировать текст логически, превратив его в цепочку предикатов и связок, в конце которой стояло бы эркнеровское заключение, хотя Крафту и без того было ясно, что все его предпосылки ложны. Однако складывалось впечатление, будто автора это нисколько не беспокоит — лишь бы не нарушались законы формального языка. Крафт был потрясен.

К сожалению, Крафт был не в состоянии имитировать убедительность Эркнера, когда попытался объяснить Хайке, почему в сентябре ему придется оставить ее одну с близнецами на четыре недели. Она рассмеялась, а он смущенно потупил взгляд на ее крупные босые ступни с лакированными ногтями.

Published October 15, 2019
Excerpted from Jonas Lüscher, Крафт, ArsisBooks, Moscow, 2018
© ArsisBooks 2018


Other
Languages
German
Dutch
Russian
English
German

Kraft is Lüscher’s critically acclaimed debut novel, which won the 2017 Swiss Book Prize.
The protagonist, a professor of rhetoric Richard Kraft, travels to Silicon Valley to justify the benefits of scientific and technological advances and earn a million dollars for this. Jonas Lüscher creates a brilliant and fascinating satire by criticizing digital totalitarianism and demonstrating the clash of European cultural traditions with unreasonable American optimism. 

Richard Kraft, Rhetorikprofessor in Tübingen, unglücklich verheiratet und finanziell gebeutelt, hat womöglich einen Ausweg aus seiner Misere gefunden. Sein alter Weggefährte István, Professor an der Stanford University, lädt ihn zur Teilnahme an einer wissenschaftlichen Preisfrage ins Silicon Valley ein. In Anlehnung an Leibniz’ Antwort auf die Theodizeefrage soll Kraft in einem 18-minütigen Vortrag begründen, weshalb alles, was ist, gut ist und wir es dennoch verbessern können... 


Your
Tools
Close Language
Close Language
Add Bookmark